พ่อสงวน บัวอ่อน … หมอย่ำขาง … แตะฝ่าเท้าลงในชามซึ่งมีน้ำปูเลยหรือน้ำไพล สมุนไพรไทยมากสรรพคุณยกขึ้นสัมผัสแผ่นเหล็กบนเตาถ่านที่อิ่มไฟจนเหล็กแดงร้อน น้ำไพลเดือดเสียงดังฉ่า เพียงชั่วลมหายใจเข้า ก่อนจะนาบลงบนเท้าของคนที่มานอนให้ “ย่ำขาง” ตามตำราว่าไว้ต้องเริ่มจากเท้าขึ้นไปหัว เลือดลมจะวิ่งถูกทาง กดคลึงเบา ๆ คนที่นอนคว่ำหน้านิ่งจวนหลับ ออกอาการสะดุ้งสะท้านเล็กน้อย เมื่อส้นเท้าชุ่มน้ำไพลที่ผ่านความร้อนกระทบผิวหนัง
ขั้นตอนเดิมถูกทำซ้ำอีกครั้งในชามข้าง ๆ คราวนี้มีเปลวไฟลุกโชนบนแผ่นเหล็ก นอกจากสะดุ้งรอบนี้ยังมีเสียงร้องแถม
“ชามนี้เป็นน้ำมันงา เติมเหล้าขาวลงไปหน่อย มันเลยติดไฟ ช่วยให้น้ำมันซึมเข้าผิวหนังเร็วขึ้น ”
ระหว่างย่ำขางต้องว่าคาถากำกับ พ่อสงวนซึ่งศึกษาตำรับตำรากับครูบาอาจารย์จนแตกฉาน ก่อนนำวิชามาใช้บำบัดบรรเทาอาการเจ็บปวดตามร่างกายให้คนทั่วไป เป็น “หมอย่ำขาง” อย่างจริงจังมาร่วมสิบเอ็ดปี
“ขาง” คือ “ผาลไถ” หรือ “หัวไถ” … ลองหลับตานึกภาพคันไถสมัยก่อน ที่ยังใช้วัวควายเทียมแอก ส่วนที่เป็นเหล็กลงสัมผัสหน้าดิน ทำหน้าที่ไถพลิกดินเตรียมดินเพื่อทำนาเพาะปลูก ส่วนนี้เองคือ “ผาล” ภาษาเมืองเรียกว่า “ขาง”
มีความเชื่อว่า … ขางเป็นของที่มีความเข้มขลังศักดิ์สิทธิ์ในตัวเอง กันภูตผีคุณไสย กลับร้ายกลายเป็นดี ดั่งลักษณะการทำงาน … แม้แผ่นดินยังพลิกขึ้นมาได้
“คนสมัยก่อน จะเอาขางไปเผาไฟแล้วพ่นน้ำใส่ เอาไว้ไล่ผีที่มาเข้าสิงคน”
บางท้องถิ่นใช้น้ำล้างผาลไถ ปะพรมหรือแช่ในโอ่งน้ำไว้ใช้สอยดื่มกิน เพื่อป้องกันสิ่งชั่วร้ายไม่ให้เข้ามากล้ำกราย เกจิอาจารย์บางรูปนำไปปลุกเสกเป็นเครื่องรางของขลัง … การย่ำขางนอกจากบำบัดอาการเกี่ยวกับกล้ามเนื้อ เส้นตึง เหน็บชา เปิดทางเลือดลม ฯลฯ ยังรักษาอาการที่ถูกกระทำจากสิ่งซึ่งมองไม่เห็นเช่น ไปล่วงเกินเจ้าป่าเจ้าเขา เจ้าที่เจ้าทาง จนเกิดความผิดปกติทางกาย ปวด บวม พอง เป็นตุ่มหนอง โดยไม่ทราบสาเหตุ แพทย์แผนปัจจุบันก็ไม่สามารถวินิจฉัยโรคได้ อานุภาพของขางจึงไม่ธรรมดาในคติความเชื่อของชาวบ้าน
“ย่ำขาง ไม่ใช่เรื่องที่จะทำกันเล่น ๆ เวลาย่ำลงไปต้องว่าคาถากำกับ ตามที่ครูบาอาจารย์ของตัวเองสั่งสอนมา มีกฎข้อห้ามหลายอย่างเช่น ต้องซื่อสัตย์ มีใจที่จะช่วยเหลือคน ห้ามกินของในงานศพ ห้ามกินของเหลือจากคนอื่น”
เหตุนี้กระมังบุคลิกของพ่อสงวน จึงดูเงียบขรึมจริงจังระหว่างย่ำขาง ต่างจากน้ำเสียงเวลาพูดคุย ซึ่งรู้สึกได้ถึงความใจดีมีเมตตา
“คนที่มาจะรู้สึกเลือดลมมันสูบฉีด หลับสนิท ตื่นมาสดชื่น ถ้าจะให้ผลดี ต้องมาสามครั้ง”
ย่ำขางถือเป็นของดีของเด่นบ้านไร่กองขิง ชุมชนที่มีความสมัครสมานสามัคคี เปี่ยมด้วยจิตสำนึกรักถิ่นฐาน โดยมีพ่อหลวงสมศักดิ์ แม่หลวงสุพรรณ อินทะชัย เป็นหัวเรี่ยวหัวแรง จนเกิดเป็นหมู่บ้านท่องเที่ยว มีเรื่องราวและโครงการดี ๆ หลายอย่างภายในหมู่บ้าน อย่างกลุ่มออมทรัพย์ การรักษาความสะอาด เก็บขยะ ทำปุ๋ยชีวภาพ ทั้งยังปลูกฝังต่อไปยังเด็ก ๆ ให้เป็นผู้พิทักษ์สิ่งแวดล้อม
ริมรั้วจะมีพืชผักสวนครัว รวมถึงพืชสมุนไพร ใช้บริโภคและนำมาทำผลิตภัณฑ์หลายอย่างเช่น สบู่บำรุงผิว ตะไคร้หอมไล่ยุง ลูกประคบ ฯลฯ มีสปาชุมชน บริการขัดผิว มาร์กหน้า นวดบำบัด นวดประคบ อบสมุนไพร แถมมีฟิตเนสให้คนในชุมชนมาออกกำลัง นักท่องเที่ยวก็สามารถมาใช้บริการร่วมกันชาวบ้านได้
มีเส้นทางปั่นจักรยานเที่ยวชมหมู่บ้าน แวะสวนลำไย ชิมผลไม้ ไหว้พระ … เรื่องอาหารการกินจัดว่าอุดมสมบูรณ์ สดสะอาดปลอดสารพิษ ใช้พืชผักตามฤดูกาลมาปรุงเมนูแสนอร่อยอย่าง แกงแค แกงหน่อไม้ น้ำพริกมะม่วง ฯลฯ ไว้ให้ผู้มาเยือนชิม รับรองจะติดใจรสมือแม่ครัวพ่อครัวของที่นี่ หากอยากซึมซับบรรยากาศแบบใกล้ชิด หอบผ้าผ่อนจัดกระเป๋าเช็คอินเข้าพักโฮมสเตย์สักคืนสองคืน มาพบเห็นและสัมผัสด้วยตัวเอง ดีกว่าอ่านเรื่องเล่าจากคนอื่นเป็นไหน ๆ
ด้วยระบบจัดการที่เป็นรูปธรรม มีอัตลักษณ์เด่นชัด บ้านไร่กองขิงจึงเป็นต้นแบบการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน จนหลายองค์กรมอบรางวัลให้ รวมถึง รางวัลอุตสาหกรรมท่องเที่ยวไทย – Thailand Tourism Awards หรือรางวัลกินรี ครั้งที่ 10 ประจำปี 2558 จากการท่องเที่ยวประเทศไทย โดยได้ รางวัลยอดเยี่ยม ประเภทแหล่งท่องเที่ยวชุมชน
บ้านไร่กองขิง อยู่ในเขต ต.หนองควาย อ.หางดง ห่างจากเมืองเชียงใหม่ประมาณ 15 กิโลเมตร …. สนใจนอนย่ำขาง ปั่นรถถีบ กินขันโตก ท่องเที่ยววิถีไทยเก๋ไก๋ไม่เหมือนใคร ติดต่อได้ที่ …
ชมรมส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชนบ้านไร่กองขิง โทร.08 1881 2578
ขอขอบคุณ กลุ่มสารสนเทศการตลาด การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย
